Dòng tiền mất hút, thoái vốn trở thành nỗi ám ảnh

Nhìn lại trong hoạt động thoái vốn, sau thành công lớn từ các thương vụ Nhà nước với giá cao thì cho tới lúc này nhiều nhà đầu tư nhận thoái vốn trong các thương vụ đó, nhất là các nhà đầu tư nước ngoài đều lỗ lớn nếu so sánh đơn thuần về giá.

Thời gian gần đây, quy mô giao dịch của thị trường chứng khoán trong nước liên tiếp đối mặt với những phiên vốn nội dưới 2.000 tỷ đồng, đây là mức thấp kỷ lục trong nhiều năm. Sự mất hút của dòng tiền được nhìn sang hoạt động thoái vốn.

Nguyên nhân chủ yếu của sự mất hút dòng tiền hiện nay không phải do yếu tố thời điểm cận Tết dòng tiền có xu hướng nghỉ ngơi hay do áp lực vốn vay tránh chịu lãi suất trong kỳ nghỉ dài.

Bắt đầu khi VN-Index đạt mốc trên 1.200 điểm vào tháng 4/2018 với quy mô giao dịch đến 7.000 - 8.000 tỷ đồng/phiên thì cũng từ lúc đó dòng tiền dần sụt giảm kèm theo sự đứt gãy của chỉ số và giá chứng khoán nói chung.

Đến nay đã gần 9 tháng, là một khoảng thời gian đủ dài để thấy rằng dòng tiền dần mất hút với quy mô giao dịch giảm quanh mức 4.000 tỷ/phiên, rồi quanh mức 3.000 tỷ/phiên và thời điểm này với mức dưới 2.000 tỷ/phiên. Ngoại trừ vài phiên cá biệt có quy mô giao dịch khá lớn xuất hiện thi thoảng ở một số thương vụ lớn thông qua giao dịch thỏa thuận hoặc khớp lệnh đối với các cổ phiếu cụ thể.

Giới đầu tư vẫn luôn bàn luận và tìm hiểu: Tiền lớn đã đi về đâu?

Trong khi đó, do bị đứt gãy mạnh kèm theo suy giảm kéo dài, chứng khoán trong nước thể hiện rủi ro lớn dẫn đến việc lôi kéo nhà đầu tư mới và dòng tiền mới cả nội lẫn ngoại gặp khó khăn.

Kiểm chứng ở hoạt động thoái vốn để góp phần định hình câu trả lời. Thoái vốn trên thị trường chứng khoán gắn với hoạt động bán vốn Nhà nước tại các doanh nghiệp, cũng như thoái vốn của các tổ chức khác. Không có các thương vụ kỷ lục và hoành tráng như Sabeco và Vinamilk, tuy nhiên năm 2018 cũng có một số điểm đáng chú ý.

Đầu 2018, có hoạt động thoái vốn đáng chú ý với quy mô hàng chục nghìn tỷ đối với cổ phiếu STB của NH Sài Gòn Thương Tín-Sacombank với chính Sacombank bán cổ phiếu quỹ, NH Xuất nhập khẩu-Eximbank và NH Bưu điện Liên Việt-LienVietPostBank thoái vốn.
Cũng có thương vụ với quy mô hàng chục nghìn tỷ đồng NH Ngoại thương-Vietcombank đã tiến hành thoái vốn của mình tại các ngân hàng như tại OCB, Eximbank và MBBank.

Bên cạnh đó, là hoạt động SCIC và Viettel cùng lúc thoái vốn quy mô khoảng 7.400 tỷ tại cổ phiếu VCG của Vinaconex...

Thống kê vài thương vụ lớn đó cho thấy, một lượng tiền lớn đã được rút về các đầu mối là ngân hàng thương mại, tổ chức nhà nước. Song nguồn tiền này tại Vietcombank, SCIC, Viettel, Sacombank, Eximbank... không quay trở lại làm con thoi trên thị trường chứng khoán như nguồn vốn của nhà đầu tư cá nhân thông thường.

Vấn đề là, các thương vụ thoái vốn hàng chục nghìn tỷ đó cần nguồn tiền đối ứng để thực hiện và như vậy các tổ chức tham gia vào phải huy động nguồn. Không "suy diễn", nhưng để tạo nguồn, các tổ chức này có thể phải bán những cổ phiếu khác để dồn lực lại.

Tiếp đến, nguồn tiền lớn rút ra thị trường qua thoái vốn như trên không chỉ là con số và quy mô nguyên bản. Những con số này khi tham gia trên sàn có thể tạo quy mô giao dịch lớn hơn nhiều nữa, qua đòn bẩy nếu được sử dụng.

Tương tự với nhận định trên, các thương vụ lớn ở nhóm cổ phiếu Vingroup năm 2018, hay ở một số doanh nghiệp lớn, có sự tham gia mạnh của khối ngoại và để tham gia họ phải cơ cấu nguồn, kể cả bán ra các cổ phiếu khác nhằm tạo nguồn tiền đối ứng. Và nguồn tiền sau những vụ chuyển nhượng đó liệu có quay về thị trường hay doanh nghiệp sử dụng để đưa vào các dự án... cũng là một miếng ghép cho câu hỏi trên.

Bên cạnh đó, năm 2017 và 2018, liên tiếp chào đón những ông lớn tham gia niêm yết trên sàn chứng khoán, đáng chú ý với nhóm ngân hàng và dầu khí có quy mô hàng tỷ đơn vị cổ phiếu. Nguồn hàng khổng lồ này từng chờ thời trên thị trường OTC, khi niêm yết kéo một lượng vốn lớn trên sàn vào đổi vai.

Ở các thương vụ thoái vốn lớn, lượng cung hàng lớn, sự đổi vai về nguồn và hụt đi khi vốn thoái không trở lại sàn, oxi bị hút ra bớt và thanh khoản ngột ngạt. Điều này góp phần giải thích việc thị trường thiếu lực suy giảm kéo dài từ nửa cuối 2018 và các nỗ lực phục hồi không bền vững vừa qua. Mặc dù kinh tế vĩ mô trong nước cơ bản vẫn tốt, nhiều doanh nghiệp niêm yết vẫn có kết quả kinh doanh tích cực.

Các mối quan hệ đan xen. Thoái vốn và tiền rút đi, giá chứng khoán giảm sâu, hoạt động đầu tư thua lỗ, môi trường đầu tư xấu đi, khó kích thích, lôi kéo nguồn vốn mới hoặc gia tăng vốn.

Nhìn lại trong hoạt động thoái vốn, sau thành công lớn từ các thương vụ Nhà nước với giá cao thì cho tới lúc này nhiều nhà đầu tư nhận thoái vốn trong các thương vụ đó, nhất là các nhà đầu tư nước ngoài đều lỗ lớn nếu so sánh đơn thuần về giá.

Xa hơn, ở một loạt thương vụ từ Sabeco, Vinamilk, Nhựa Bình Minh, hay cả trường hợp nhận thoái vốn ở Sacombank, Eximbank, MBBank... đến nay đều lỗ lớn nếu xét về so sánh giá và còn nắm giữ.

Cũng như vậy, loạt chào bán cổ phần cho nhà đầu tư nước ngoài tại HDBank, Techcombank, VPBank..., nếu so với giá niêm yết hiện tại thì cũng có rủi ro lỗ lớn. Thậm chí gần đây nhất, Vietcombank bán cho GIC, đến cuối tuần qua rủi ro lỗ cũng manh nha khi giá VCB đã thủng mốc 55.000 đồng.

Lẽ dĩ nhiên nhà đầu tư tham gia các thương vụ trên có mục tiêu, lộ trình và thời gian nắm giữ khác nhau, đánh giá lỗ lãi chỉ được xác định tại thời điểm họ hiện thực hóa kết quả khoản đầu tư. Tuy nhiên, xem qua giá vốn của họ đến nay đều cao hơn nhiều so với giá trên sàn.

Ở khía cạnh đó, khả năng hấp dẫn đầu tư của thị trường chứng khoán đã suy giảm, thậm chí rủi ro lớn bộc lộ đã làm hạn chế việc thu hút các khoản đầu tư mới. Chẳng hạn với Vietcombank, cách đây 2 năm GIC muốn mua hơn 7%, song đợt này họ thận trọng và chỉ mua ở mức 2,55% mà.

Tính hấp dẫn giảm và rủi ro lớn bộc lộ, việc thu hút vốn đầu tư mới của chứng khoán trong nước trở nên khó hơn. Và Chính phủ tiếp tục đặt kế hoạch và mục tiêu thoái vốn trong năm 2019 này, sau năm thất bại vừa qua.

Với cung hàng tiềm năng lớn, thoái vốn và rút tiền đi, nguồn đối ứng để đảm bảo lượng ô xi cần cho thị trường sống khỏe vẫn đang mất hút. Mà đã nói ở trên, dòng tiền mất hút không mang tính thời điểm vì đã thể hiện xu hướng qua thực tế trong gần 9 tháng nay - một khoảng thời gian đủ dài.

Theo ndh​

Xem thêm:

>> Dragon Capital: Thị trường chứng khoán Việt Nam vẫn có triển vọng rất tốt