Tại sao lạm phát cơ bản ở Việt Nam chậm hơn tốc độ tăng trưởng CPI trong mười tháng đầu năm 2025

Nguồn: Tại sao lạm phát cơ bản ở Việt Nam chậm hơn tốc độ tăng trưởng CPI trong mười tháng đầu năm 2025

Giải thích sự khác biệt giữa CPI và lạm phát cơ bản

Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của Việt Nam tháng 10/2025 tăng 0,20% so với tháng trước, với mức tăng trưởng lũy kế 10 tháng đạt 3,27% so với cùng kỳ năm trước. Ngược lại, lạm phát cơ bản (không bao gồm các mặt hàng biến động giá) chỉ tăng 3,20% trong cùng kỳ. Sự chênh lệch này tuy nhỏ nhưng có ý nghĩa quan trọng trong việc hiểu rõ diễn biến lạm phát cơ bản.

Theo báo cáo tháng của Tổng cục Thống kê (GSO) công bố ngày 6 tháng 11, mức tăng CPI chung được thúc đẩy bởi sự kết hợp của các đợt tăng giá chi phí ngắn hạn: giá lương thực thực phẩm tăng ở các khu vực bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, chi phí ăn uống bên ngoài đắt đỏ hơn do chi phí đầu vào tăng, và học phí tại các trường ngoài công lập tiếp tục tăng. Tuy nhiên, những biến động giá này thuộc nhóm không được tính vào lạm phát cơ bản.

Sự khác biệt về mặt thống kê này tạo ra một lý do mang tính cấu trúc cho khoảng cách: mặc dù CPI bao gồm thực phẩm, năng lượng, giáo dục và chăm sóc sức khỏe, lạm phát lõi đã lọc bỏ những yếu tố này để phản ánh tốt hơn các xu hướng lạm phát dài hạn, liên quan đến chính sách. Do đó, các cú sốc tạm thời hoặc theo mùa trong các nhóm này có thể làm tăng CPI chung trong khi lạm phát lõi hầu như không bị ảnh hưởng.

Xu hướng giá tháng 10: Thực phẩm, Giáo dục và Trang sức dẫn đầu xu hướng tăng

Trong số mười nhóm hàng hóa đóng góp vào mức tăng CPI 0,20% trong tháng 10, nhóm hàng thực phẩm và dịch vụ ăn uống có tác động đáng kể nhất, tăng 0,59%. Đáng chú ý, riêng nhóm lương thực, thực phẩm đã tăng 0,69%, đóng góp 0,15 điểm phần trăm vào CPI tháng. Ăn uống ngoài hàng tăng 0,57%, trong khi nhóm lương thực, thực phẩm thiết yếu chỉ tăng nhẹ 0,02%.

Nhóm giáo dục tiếp tục gây áp lực, tăng 0,51% trong tháng 10. Mặc dù các trường công lập được hưởng chính sách hỗ trợ học phí theo Nghị định số 238/2025/NĐ-CP, các trường tư thục vẫn điều chỉnh tăng học phí. Điều này được bổ sung bởi mức tăng vừa phải của đồ dùng học tập và văn phòng phẩm.

Nhóm hàng hóa và dịch vụ hỗn hợp cũng ghi nhận mức lạm phát đáng kể ở mức 0,43%, chủ yếu do giá trang sức tăng 9,82% theo xu hướng vàng toàn cầu. Các nhóm hàng hóa và dịch vụ khác đóng góp vào mức tăng này bao gồm các mặt hàng chăm sóc cá nhân, dụng cụ cá nhân không dùng điện và các dịch vụ như làm tóc và vệ sinh môi trường.

Những mức tăng này mặc dù đáng kể nhưng được coi là cú sốc bên ngoài trong khuôn khổ CPI và bị loại khỏi các phép đo lạm phát cốt lõi, giải thích cho mức tăng trưởng chậm hơn ở phần sau.

Tiền tệ và Vàng: Những tác động bên ngoài làm tăng thêm sự biến động

Chỉ số giá vàng trong nước tăng vọt 12,53% so với tháng trước trong tháng 10, đánh dấu mức tăng ấn tượng 63,64% kể từ tháng 12 năm 2024 và mức tăng đáng kinh ngạc 65,03% so với cùng kỳ năm trước. Mức tăng trung bình 10 tháng đạt 44,02%, được thúc đẩy bởi nhu cầu của nhà đầu tư toàn cầu trước tình hình lãi suất giảm, đồng USD suy yếu và rủi ro địa chính trị leo thang.

Ngược lại, chỉ số giá USD tại Việt Nam giảm 0,34% trong tháng 10, mặc dù đã tăng trung bình 3,98% trong mười tháng đầu năm. Sự tách biệt này so với xu hướng tăng 1,02% của USD toàn cầu trong tháng 10 phản ánh các can thiệp ngoại hối cục bộ và sự dịch chuyển dòng vốn.

Những biến động giá bên ngoài này tác động đến CPI chính thông qua cơ chế đẩy chi phí, đặc biệt đối với hàng hóa liên quan đến vàng và hàng nhập khẩu, nhưng không ảnh hưởng đến lạm phát cơ bản trừ khi chúng làm thay đổi nhu cầu cơ bản hoặc điều kiện tiền lương.

Ý nghĩa đối với triển vọng chính sách và thị trường

Khoảng cách giữa lạm phát cơ bản và CPI chung ở Việt Nam nhấn mạnh một điểm then chốt đối với chính sách tiền tệ: trong khi giá cả bề mặt chịu ảnh hưởng của các cú sốc ngắn hạn, xu hướng lạm phát cơ bản vẫn ở mức vừa phải. Sự khác biệt này là hệ quả của phương pháp luận, không nhất thiết là dấu hiệu của thất bại chính sách, và giúp Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) và các cơ quan tài chính có cái nhìn rõ ràng hơn về những áp lực dai dẳng từ phía cầu.

Nhìn về tương lai, nếu lạm phát toàn phần tiếp tục bị chi phối bởi các yếu tố biến động, các nhà hoạch định chính sách có thể ưu tiên ứng phó bằng các công cụ tài khóa có mục tiêu hơn là thắt chặt tiền tệ rộng rãi. Do đó, chênh lệch CPI-lạm phát lõi đóng vai trò là một công cụ chẩn đoán có giá trị trong việc cân bằng giữa kiểm soát lạm phát với các mục tiêu phục hồi kinh tế.