[Học phân tích cơ bản] Những phương pháp phát hiện "xào nấu" hàng tồn kho

Phát hiện gian lận hàng tồn kho
​

Hàng tồn kho bao gồm:

- Hàng hóa mua về để bán: Hàng hóa tồn kho, hàng mua đang đi trên đường, hàng gửi đi bán, hàng hóa gửi đi gia công chế biến;
- Thành phẩm tồn kho và thành phẩm gửi đi bán;
- Sản phẩm dở dang: Sản phẩm chưa hoàn thành và sản phẩm hoàn thành chưa làm thủ tục nhập kho thành phẩm;
- Nguyên liệu, vật liệu, công cụ, dụng cụ tồn kho, gửi đi gia công chế biến và đã mua đang đi trên đường;
- Chi phí dịch vụ dở dang.

Gian lận hàng tồn kho chiếm đa phần trong các trường hợp gian lận về báo cáo tài chính.Trong đó gian lận hàng tồn kho là gian lận chính trong định giá tài sản. Mặt khác, khi hàng tồn kho được bán, số tiền này sẽ được ghi nhận vào báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh như một khoản giảm trừ của doanh thu. Định giá hàng tồn kho cuối kì cao hơn trên thực tế sẽ làm giảm giá vốn hàng bán, và kéo theo mức doanh thu cao hơn.

Ba loại gian lận hàng tồn kho chính:

Khống số lượng hàng tồn kho
Khống giá trị hàng tồn kho
Vốn hóa chi phí không hợp lí vào hàng tồn kho.

Các dấu hiệu để đánh giá gian lận hàng tồn kho là:

- Biên lợi nhuận gộp cao hơn bình thường
- Hàng tồn kho tăng nhanh hơn doanh thu bán hàng
- Chi phí vận chuyển giảm so với tỷ lệ hàng tồn kho
- Tỉ lệ tồn kho trên tổng tài sản tăng nhanh hơn bình thường
- Tỉ lệ chi phí trên doanh thu giảm
- Giảm cho phí vận chuyển trong khi tổng tồn kho tăng hoặc chi phí bán hàng tăng
- Xu hướng tăng đột biến hàng tồn kho vào cuối năm

1. Khống số lượng hàng tồn kho

​

Mục đích của khai khống số lượng hàng tồn kho là để giảm tỉ lệ chi phí của doanh thu trên tổng doanh thu.
Doanh nghiệp thực hiện khống hàng tồn kho bằng cách:
Ghi nhận các bút toán không có thật
Làm giả các báo cáo về nhận hàng và vận chuyển hàng
Làm giả các đơn giá mua hàng
Khai khống số lượng trên các bảng kiểm kê hàng hóa

2. Khống giá trị hàng tồn kho

Hàng tồn kho như một tài sản của thế chấp. Doanh nghiệp thực hiện khống giá trị hàng tồn kho nhằm tăng giá trị phần tài sản doanh nghiệp, đặc biệt trong việc vay vốn, giá trị hàng tồn kho cao như một tài sản đảm bảo tốt hơn cho khoản vay của doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp dễ dàng vay được nhiều vốn hơn.

Thông thường, việc khống giá trị hàng tồn kho được thực hiện qua các bút toán ảo. Việc này được thực hiện đơn giản bằng cách tạo các bút toán ảo vào số dư cuối kỳ hoặc thông qua các giao dịch nhập kho không có thực. Một cách phổ biến khác mà doanh nghiệp thường sử dụng một cách hợp lí là trì hoãn việc ghi nhận hàng tồn kho đã lỗi thời hoặc luân chuyển chậm vì việc này sẽ làm gia tăng chi phí dự phòng hàng tồn kho, làm giảm lợi nhuận trong kì báo cáo.

Bên cạnh đó, việc khống giá trị được thực hiện bằng cách trì hợp việc ghi nhận hàng tồn kho lỗi thời, điều chỉnh đơn vị đo lường để làm tăng giá trị ( Ví dụ: thay vì tính thùng thì 1 thùng có 10 hộp thì đơn vị tính là hộp, như vậy giá trị hàng hóa được tăng lên). Việc thay đổi các phương pháp tính giá trị hàng tồn kho hay báo cáo ít đi các khoản dự phòng giảm giá hàng tồn kho( đặc biệt với các sản phẩm có thời hạn sử dụng ngắn)

3. Vốn hóa chi phí không hợp lí vào hàng tồn kho

​

Doanh nghiệp thường cố gắng làm khống hàng tồn kho bằng cách đưa các khoản chi phí như chi phí bán hàng, chi phí chung, chi phí quản lí đáng lẽ ra được ghi nhận vào chi phí trong kì ghi nhận vào giá trị hàng tồn kho nhằm tăng giá trị hàng tồn kho và tăng lợi nhuận nhờ khoản chi phí được cắt giảm chuyển qua hàng tồn kho.

Từ góc độ báo cáo tài chính của doanh nghiệp, nhà đầu tư có thể đánh giá các dấu hiệu gian lận của hàng tồn kho để có cách nhìn toàn diện hơn, xem xét liệu việc tăng hay giảm hàng tồn kho là hợp lí hay bất thường, ảnh hưởng đến doanh nghiệp như thế nào trong tương lai nhằm dự đoán tình hình kinh doanh sắp tới cũng như phát hiện những điểm không hợp lí trong hàng tồn kho để phòng ngừa rủi ro.

>> Xem thêm: Thủ thuật gian lận doanh thu