Tỷ lệ dự trữ bắt buộc - Bộ ba quyền lực của chính sách tiền tệ

Những ngày đầu năm câu chuyện giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc được giới trader truyền tai nhau với đà lan tỏa cho nhóm Bank khá tích cực. Thông tin cũng chưa thực sự được tường minh nhưng nhìn chung, tỷ lệ dự trữ bắt buộc có ảnh hưởng ra sao đến thị trường chứng khoán thì yếu tố thời gian sẽ trả lời. Trong bài viết này, Kakata muốn truyền tải ít thông điệp về công cụ Tỷ lệ dự trữ bắt buộc - Reserve Requirement Ratio (3R) trong việc thực hiện chính sách tiền tệ.

Chính sách tiền tệ (Monetary Policy) được vận hành bởi Ngân hàng trung ương (Central Bank) của một Quốc gia, trong trường hợp Việt Nam ở đây chính là Ngân hàng Nhà nước, tuy nhiên, ở phương trời Tây xa xôi, FED hay Federal Reserve System có vai trò là Ngân hàng Trung ương của Hiệp chủng quốc Hoa Kỳ. Với những tình hình kinh tế biến chuyến, Ngân hàng Trung ương sẽ thực hiện chính sách thắt chặt (Contractionary) hay nới lỏng (Expansionary) nhằm mục đích điều khiển tiền luân chuyển trong nền kinh tế. Đây hẳn là điều mà nhiều anh chị em đã từng học trong mô Kinh tế Vĩ Mô (Macro) trong những năm đầu dưới mái trường đại học.



Ở Hoa Kỳ, mỗi thông điệp Liên Bang từ FED được đưa ra, quan điểm Bồ câu (Dovish) được thực hiện sẽ đi kèm với hạ lãi suất, tăng cung tiền hay ngược lại khi quan điểm Diều hâu (Hawkish) được đưa ra khi nền kinh tế có tín hiệu tăng nóng, khi đó lãi suất sẽ được tăng lên nhằm kiểm soát tỷ lệ lạm phát đang tăng cao, với quan điểm diều hâu, đồng tiền quốc gia sẽ có giá và trở nên mạnh mẽ hơn so với các quốc gia khác.


Dù ở đâu, chức năng chính của Ngân hàng Trung ương vẫn là thực hiện điều chỉnh kiểm soát cung tiền trong nền kinh tế với những chiến lược điều chỉnh thắt chặt hay nới lỏng định lượng đối qua bộ công cụ bao gồm:

Bộ 3 chiến lược của chính sách tiền tệ

- Nghiệp vụ thị trường mở (OMO - Open Market Operation)
- Lãi suất tái chiết khấu
- Tỷ lệ dự trữ bắt buộc - 3R (Reserve Requirement Ratio)

Trong số đó, tác động của điều chỉnh 3R hết sức mạnh mẽ do công cụ này ảnh hưởng mạnh đến cung tiền trong nền kinh tế với cơ chế tạo tiền của các ngân hàng thương mại. Đã có ví von rằng, nếu điều chỉnh lãi suất là kiếm - linh hoạt và sắc bén thì dự trữ bắt buộc được ví là đại bác với uy lực và sức mạnh đáng gờm.

Định nghĩa Dự trữ bắt buộc - Ratio reserve requirement determinant



Tỷ lệ dự trữ (reserve requirements) là tỷ lệ tiền gửi mà các ngân hàng thương mại buộc phải giữ làm dự trữ theo yêu cầu của ngân hàng trung ương. Các khoản gửi của số tiền dự trữ bắt buộc này thường được lưu vào một tài khoản đặc biệt ở ngân hàng trung ương. Đồng thời ngân hàng Trung ương thường quy định tỷ lệ dự trữ bắt buộc khác nhau cho các khoản tiền gửi có kỳ hạn khác nhau đối với các ngân hàng trong cùng một hệ thống.

Để hiểu thêm về cơ chế tác động của tỷ lệ dự trữ bắt buộc trong nền kinh tế, quý anh chị em có thể tham khảo thêm bài toán đơn giản sau:

Bài toán 3R đơn giản


Trong một nền kinh tế giả định ABC có Ngân hàng nhỏ Banca de Kakata (BK), Ngân hàng này có anh A đến gửi 1000$. Với tỷ lệ dự trữ bắt buộc quy định ở mức 25%, BK quyết định đem dự trữ 25%*1000=250$ để cho vay 750$, một anh B nào đó đến vay 750$ của BK và đem đầu tư hay tiêu dùng nhưng rồi cuối cùng 750$ này lại được anh B mang đi gửi vào Bank A. Sau đó, cũng với tỷ lệ dự trữ bắt buộc 25%, quá trình này lại lặp đi lặp lại ở các bank B, C, D... và người đi vay rồi gửi lại C, D, E... Để rồi cuối cùng số tiền mà các bank tạo được trong nền kinh tế từ con số 1000$ của anh A ban đầu sẽ là 1/25%*1000$=4000$ tức với 1$ ban đầu, 4$ sẽ được tạo ra trong nền kinh tế.


Con số trong bài toán có phần đơn giản, tuy nhiên trong thực tế, để tính toán được sức cung của toàn nền kinh tế không phải là một câu chuyện dễ dàng. Đồng thời mỗi một % trong việc tăng giảm tỷ lệ dự trữ bắt buốc sẽ ảnh hưởng rất lớn đến tổng cung tiền ngoài thị trường. Ví dụ, chỉ giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc từ 25% xuống 10%, lượng cung tiền ra ngoài kinh tế từ quá trình tạo tiền của ngân hàng thương mại sẽ ở mức từ 1:4 lên mức 1:10 tức từ 1000$ ban đầu sẽ có 10000$.

Nhìn chung, với tác động tạo tiền rất mạnh mẽ, chính sách tiền tệ một khi đã dùng đến quân bài tăng giảm dự trữ bắt buộc thì cung tiền trong nền kinh tế sẽ biến động rất lớn. Như với chính sách tiền tệ nới lỏng, một khi tỷ lệ dự trữ bắt buộc giảm, một lượng lớn tiền trong hệ thống sẽ được giải phóng. Khi đó, Ngân hàng thương mại có thể dùng lượng này để cho vay, gia tăng và củng cố thêm cho hoạt động mở rộng phạm vi kinh doanh của mình.

3R - Con dao hai lưỡi

​

Tuy nhiên, công cụ điều chỉnh tỷ lệ dự trữ bắt buộc luôn là một con dao hai lưỡi đối với những nhà làm chính sách. Đối với các quốc gia đang phát triển, có thể tương tự như Việt Nam trong đoạn hiện tại. Với công cụ có tính quyền lực và áp đặt cao như giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc NHTW sẽ tăng khả năng tạo tiền trong nền kinh tế, theo đó cung tín dụng của các ngân hàng thương mại cũng tăng lên, lượng thanh toán có xu hướng tăng dẫn tới lãi suất giảm thúc đẩy đầu tư và tiêu dùng nở rộ tạo cú hích cho nền kinh tế, tuy nhiên đồng thời tăng xu hướng mở rộng khối lượng tiền trong nền kinh tế tạo áp lực về mặt lạm phát.

Cũng vì tính nhạy cảm của công cụ này, chỉ thay đổi nhỏ trong tỷ lệ dự trữ bắt buộc đã làm cho khối lượng cung tiền tăng lên rất lớn nên công cuộc kiểm soát rất khó thực hiện. Về phía của 1 ngân hàng Mặt khác một điều bất lợi nữa là khi sử dụng công cụ dự trữ bắt buộc để kiểm soát cung ứng tiền tệ như việc giảm dự trữ bắt buộc có thể gây nên vấn đề về cho vay tràn lan trong các ngân hàng thương mại dẫn đến tình trạng nợ xấu càng khó kiểm soát và rủi ro Ngân hàng lại càng tăng thêm.

Bài viết chỉ phần nào brief một số nội dung cơ bản về 3R, mong quý anh chị em có thể sẻ chia ý kiến của mình đối với Kakata.

Thanks and Hope the Luck be with you!!!