Bài 09: Cổ tức và ngày giao dịch không hưởng quyền

Khi đầu tư mua một cổ phiếu và nắm giữ, nhà đầu tư trở thành cổ đông của công ty. Tuy nhiên việc mua bán cổ phiếu này có tính liên tục nên nhà đầu tư có thể là cổ đông trong một thời gian ngắn hay dài tùy khuynh hướng đầu tư. Để xác định được cổ đông có tư cách hưởng các quyền lợi từ công ty như dự họp Đại hội đồng cổ đông, có ngày chốt danh sách tham dự; chia cổ tức có ngày giao dịch không hưởnq quyền và ngày đăng kí cuối cùng được công ty dùng để xác định tư cách cổ đông nhận cổ tức.

Đối với nhà đầu tư không giao dịch trên sàn mà nắm giữ cổ phiếu thì vẫn được hưởng các quyền và nhận tại công ty nếu có sổ cổ phần và chứng minh được tư cách pháp lý cổ đông của mình vô thời hạn. Ví dụ cổ đông có 10,000 cổ phiếu tương ứng 10,000 cổ phần nhưng không nhận cổ tức trong 10 năm, cổ đông đó vẫn được tổng cổ tức của 10 năm này một cách hợp pháp nếu có tên trong danh sách sổ cổ đông.

CỔ TỨC LÀ GÌ?

Cổ tức là khoản lợi tức, có thể là tiền mặt, có thể là cổ phiếu do Hội đồng quản trị đề xuất và được đại hội Đồng cổ đông chấp thuận. Khoản lợi tức này thuộc về các cổ đông, căn cứ vào số cổ phần mà họ nắm giữ. Thời hạn chi trả cổ tức không quá 6 tháng kể từ ngày họp Đại hội đồng cổ đông thường niên hang

Mức cổ tức, hình thức, thời gian chi trả có thể được trả tùy vào chính sách công ty. Công ty có thể trả cổ tức bằng tiền mặt, bằng cổ phiếu, kết hợp hai hình thức này

Cổ tức bằng tiền mặt

​

Công ty trả tiền mặt trích từ lợi nhuận thu được từ kinh doanh. Khoản tiền này đối với chứng khoán giao dịch trên sàn tập trung (HoSE, HNX, UpCom) được công ty chuyển đến tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư tại các công ty chứng khoán.

Ở thị trường chứng khoán Việt Nam, mức cổ tức được chi trả theo tỉ lệ dựa trên mệnh giá cổ phiếu.

Mệnh giá 1 cổ phiếu hiện tại là 10.000 VNĐ.

Một công ty trả cổ tức 10% bằng tiền mặt nghĩa với 1 cổ phiếu, cổ đông nhận được cổ tức 1.000 VNĐ

Một công ty trả cổ tức 200% bằng tiền mặt nghĩa là với 1 cổ phiếu, cổ đông nhận được cổ tức 20.000 VNĐ

Như vậy đối với nhà đầu tư chọn khuynh hướng đầu tư an toàn, chọn những công ty có mức cổ tức đều đặn cao hơn lãi suất ngân hàng cần chú ý tính tỉ lệ cổ tức này dựa trên thị giá (giá thị trường) của cổ phiếu để có mức tính phù hợp.

Ví dụ cổ phiếu ABC có mức chi trả cổ tức tiền mặt là 40%, thị giá cổ phiếu tại thời điểm mua vào là 40.000 đồng. Giá cổ phiếu dao động tăng nhẹ ổn định trong những năm gần đây. Nhà đầu tư quyết định mua cổ phiếu để lấy cổ tức thì mức sinh lợi từ cổ phiếu này mang lại cho nhà đầu tư là:

4000 VNĐ/40.000 VNĐ=10%​

Như vậy mặc dù nghe thoáng qua thì mức chi cổ tức rất cao nhưng thực chất so với mức vốn đầu tư của bạn thì cổ tức chỉ cao hơn lãi suất ngân hàng khoản 2% đến 3%

Ưu điểm của chi trả cổ tức bằng tiền mặt là đảm bảo quyền lợi của cổ đông, bởi tiền mặt luôn là an toàn nhất, ngoài ra chứng minh được tiềm lực của công ty, tạo niềm tin cho nhà đầu tư.

Nhược điểm của chi trả cổ tức bằng tiền mặt là nhà đầu tư phải chịu thuế thu nhập cá nhân 5%, nghĩa là bạn nhận 100 đồng cổ tức thì phải mất thêm 5 đồng chịu thuế.

Ngoài ra, chi trả cổ tức bằng tiền mặt quá mức ở giai đoạn công ty đang cần vốn đầu tư khiến công ty bị áp lực tài chính.

Vì vậy chi trả cổ tức bằng tiền mặt cần được xem xét và tính toán phương án tối ưu. Bởi nếu một đồng cổ tức không chia tức là công ty có thêm một đồng vốn. Nếu công ty kinh doanh thực sự hiệu quả thì sẽ sinh nhiều đồng lợi nhuận. Như vậy trong dài hạn giá cổ phiếu công ty tăng và cổ đông là người hưởng lợi.

Nhà đầu tư có thể tìm lịch sử chi trả của một cổ phiếu trên trang cafef.vn​

Cổ tức bằng cổ phiếu

Cổ tức bằng cổ phiếu nghĩa là cổ đông nhận cổ tức bằng cổ phiếu căn cứ theo tỉ lệ cổ phiếu mà mình đang sở hữu.

Ví dụ một công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu tỉ lệ 10:1 nghĩa là cổ đông nắm giữ 10 cổ phiếu sẽ có thêm một cố phiếu.

Cổ phiếu không thể tự sinh ra để chia cho nhà đầu tư. Vậy cổ phiếu từ đâu để chia cổ tức?

Nguồn cổ phiếu này đến từ lợi nhuận kinh doanh (lợi nhuận sau thuế chưua phân phối), các quỹ dự phòng doanh nghiệp hay thặng dư vốn cổ phần.

Như vậy bạn có thể hình dung rằng công ty phát hành số cổ phiếu cần chia, lấy lấy tiền hiện có của mình từ các nguồn đó để mua lại số cổ phiếu phát hành thêm với mức giá bằng mệnh giá và chia lại số cổ phiếu đó cho cổ đông. Tiền ở các quỹ này giảm xuống đúng bằng số cổ phiếu mua cổ phiếu. Sau đó vốn điều lệ của công ty sẽ tăng lên đúng bằng số tiền này.

Ví dụ cổ phiếu ABC có vốn điều lệ là 1000 tỷ, tương ứng số cổ phần là 1.000.000.000 cổ phiếu

Công ty có lợi nhuận sau thuế chưa phân phối là 400 tỷ.

Công ty chia cổ tức bằng cổ phiếu tỉ lệ 10:2.

Như vậy số cổ phiếu công ty cần dùng để chia là 200.000.000 cổ phiếu, tương ứng 200 tỷ từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối.

Sau khi chia cổ tức bằng cổ phiếu xong, vốn điều lệ công ty tăng lên 1.200 tỷ đồng tương ứng số cổ phiếu là 1.200.000.000 quỹ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối còn 200 tỷ.

Như vậy bản chất việc chia cổ tức bằng cổ phiếu là vốn chủ sở hữu không thay đổi, mà chỉ thay đổi các khoản mục của vốn chủ sở hữu, thông tường lợi nhuận sau thuế chưa phân phối hay thặng dư quỹ giảm và vốn điều lệ tăng tương ứng.

Khi chia cổ tức bằng cổ phiếu, tỉ trọng sở hữu cổ phần của cổ đông vẫn được giữ nguyên, tài sản của cổ đông đông tăng lên vì giá cổ phiếu bị pha loãng.

Ưu điểm của chia cổ tức bằng cổ phiếu là nhà đầu tư không phải chịu thuế. Ở góc độ công ty, công ty có thể sử dụng số tiền không phải chia đó để tái đầu tư cho hoạt động doanh nghiệp. Bên cạnh đó , tăng thanh khoản cho giao dịch cổ phiếu vì khi chia cổ phiếu giá sẽ giảm tương ứng.

Nhược điểm của chia cổ tức bằng cổ phiếu là sự pha loãng trong giá cổ phiếu, theo đó nếu chia cổ phiếu tỉ lệ bao nhiêu thì mệnh giá cổ phiếu sẽ giảm tỉ lệ tương ứng. Ví dụ giá cổ phiếu hiện tại là 20.000 VNĐ chia cổ tức bằng cổ phiếu tỉ lê 5:1 thì giá cổ phiếu sau khi chi sẽ rớt 1/5 thị giá, tức là về mức 16.000 VNĐ. Nếu giá cổ phiếu không hồi phục thì bản chất nhà đầu tư không hưởng lợi gì từ việc chia cổ phiếu này. Bên cạnh đó, EPS sẽ giảm xuống do số lượng cổ phiếu tăng lên, như vậy với các nhà đầu tư mua mới dù giá rẻ hơn nhưng EPS hằng năm của họ bị giảm xuống.

Cổ phiếu thưởng

Cổ phiếu thưởng bản chất là thưởng cổ phiếu, giống như chia cổ tức bằng cổ phiếu, tuy nhiên việc chia cổ phiếu thưởng có thể áp dụng đối với nhân viên, thưởng cho họ với những đóng góp cho công ty.

​

Cổ phiếu thưởng thường gồm 2 loại:

Thưởng cho người lao động, hay còn gọi là ESOP, theo đó nhân viên được quyền mua cổ phiếu ở mức mệnh giá, hoặc chỉ bằng ½ - 1/3 giá trị sổ sách và thấp hơn nhiều so với thị giá. Tuy nhiên ESOP thường áp dụng với nhân viên cấp cao và cấp trung hoặc người lao động gắn bó lâu năm. Mức ESOP hợp lí được đánh giá là dứoi 2.5% là hợp lí, bởi lẽ nếu ESOP quá mức ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi cổ đông.

Cổ phiếu thưởng cho cổ đông hiện hữu bản chất giống chia cổ tức bằng cổ phiếu.

Ngày giao dịch không hưởng quyền và ngày đăng kí cuối cùng

Ngày giao dịch không hưởn quyền là ngày mà nhà đầu tư mua cổ phiếu sẽ không được hưởng các quyền lợi của cổ đông như quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, quyền dự ĐHĐCĐ…

Ngày đăng kí cuối cùng là ngày chốt danh sách cổ đông công ty, theo đó nhà đầu tư nắm giữ cổ phiếu và có tên trong danh sách sẽ được hưởng các quyền lợi của cổ đông như quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm.

​

(Nguồn: HSC)

Theo đó nếu bạn muốn mua cổ phiếu để hưởng quyền nhận cổ tức thì bạn phải mua vào trước ngày đăng kí cuối cùng 2 ngày làm việc để chứng khoán về trong T2 vào ngày này.

Thời hạn thành toán sau ngày đăng kí cuối cùng do công ty ấn định, tuy nhiên không vượt quá thời hạn 3 tháng kể từ ngày chốt danh sách.

Vào ngày giao dịch không hưởng quyền, giá cổ phiếu sẽ giảm tương ứng với mức chia cổ tức. Như vậy nếu bạn dự đoán giá sau khi chia sẽ tăng lại, bạn sẽ canh ngay lúc giá gảm để mua và chờ để ăn chênh lệch giá. Tuy nhiên có những cổ phiếu tốt sau khi chia giá tăng ngay, không có cơ hội để bạn canh mua.

Đối với những công ty kinh doanh hiệu quả và có uy tín trên thị trường, thường sau khi chia giá giảm đúng bằng mức chia nhưng sẽ nhanh chóng hồi phục lại mức giá trước khi chia, thậm chí là tăng giá nếu có tin tốt.

Trên thực tế, mặc dù cổ tức là chắc chắn nhưng thời gian đợi cổ tức về thường lâu, nếu nhà đầu tư nắm chắc xu hướng giá cổ phiếu có thể chọn cho mình chiến lược mua vào ngày không hưởng quyền đợi giá và đợi giá lên để rút ngắn thời gian đầu tư.

Vì vậy đối với ngày giao dịch không hưởng quyền, ngày đăng kí cuối cùng, nhà đầu tư cần lựa chọn cho mình chiến thuật phù hợp để đầu tư.

Xem thêm:

>> Lớp học chứng khoán cơ bản